• Erakunde humanitarioak azterlan bat aurkeztu du, elikagaien pobrezia areagotzen duten faktoreak eta familia ahulenetan duten eragina azaleratzen dituena.
• Familien % 32k bakarrik prestatzen dituzte janariak egunero elikagai freskoekin, eta % 80,5ek elikagai ez hain nutritiboak lehenesten dituzte, merkeago eta asetzaileagoak izateagatik

2024ko ekainaren 5a. Elikadura-segurtasunik ezak, herrialdearen egungo testuinguruan, erronka nabarmena du, 6 milioi pertsonari eragiten baitio (biztanleriaren % 13,3), eta, bereziki, egoera oso ahulean daudenei. Gurutze Gorriak Carlos III .a Unibertsitatearekin elkarlanean egin berri duen ikerketa baten arabera, egoera hori larriagotzen duten faktore kritikoak identifikatu dira, baita erakundeak arazo horiek arintzeko egiten dituen ahaleginak ere.

Langabezia-tasa nabarmen hazi da Espainian 2007tik, eta % 12.29koa izan da 2024ko lehen hiruhilekoan. Igoera horrek, elikagaien eta alkoholik gabeko edarien prezioen gorakadarekin batera ( % 15,7 igo zen 2022an), familia asko egoera prekarioan utzi ditu: 2008ko krisia, covid19 pandemia  edo Ukrainako gatazkak tarteko. Faktore horiek areagotu egin dute elikagaien segurtasunik eza, hau da, arrazoi ekonomiko, sozial edo kulturalengatik elikadura egokia eta elikagarria izateko aukerarik eza.

Gurutze Gorriak artatutako pertsonen profilak ahultasun handia erakusten du: % 61,3 ez daude okupatuta, eta enplegua dutenen % 67,4k lanaldi partzialean lan egiten dute. Pobrezia- eta bazterketa-arriskuaren tasa (AROPE) larriki altua da pertsona horien artean, eta % 96,7ra iristen da, Espainiako biztanleria osoaren % 26arekin alderatuta.

Gurutze Gorriaren azterlanaren arabera, gainera, erakunde horrek artatutako pertsonen % 70 kezkatuta daude ezin dituztelako beren familiak behar bezala elikatu. Elikagaien segurtasunik ezak dieta ez hain askotarikoa eta osasungarria eskatzen du, eta horrek obesitatea, diabetesa eta gaixotasun kardiobaskularrak bezalako osasun-arazoak larriagotzen ditu. Elikagaien aukeraketak eragin handia du prezioaren aldetik, laginaren % 80,5ek elikagai merkeagoak eta aseak lehenesten baititu, baina ez hain nutritiboak. Emakumeak izan ohi dira beren burua gehien gabetzen dutenak, batez ere seme-alabei ematen dieten elikagai osasungarriagoak, eta harreman zuzena dago elikadura-segurtasun ezaren eta diru-sarrera faltaren artean: zenbat eta diru-sarrera gutxiago, orduan eta elikadura-segurtasun eza handiagoa. Diru-sarrera falta horrek, dietaren barietatea eta kalitatea murrizteaz gain, zaildu egiten du elikagaiak ordeztea osasun-arrazoiengatik, hala nola elikadura-intolerantziengatik, produktu horiek garestiagoak izaten baitira. Egoera horrek osasun orokorraren narriadura eragiten du, etxekoen unitateen % 30ek elikadura-ohitura txarrekin (obesitatea, diabetesa, kolesterol altua, hipertentsioa) edo intolerantzia eta alergiekin lotutako gaixotasunak baititu.

Gaur egungo bizimoduaren bizkortzeak, egun luzeek, supermerkatuetako elikagaien etengabeko eskuragarritasunak eta ultraprozesatuek, askotan, etxeko janariak prestatzea eta patxadaz jatea bigarren maila batera pasatzea eragiten dute. Elikadura Osasungarriaren Indizearen (IASE) arabera, pertsonen % 70,6k elikadura ez oso osasungarria du, eta % 63,6k osasungarritzat jotzen zuen bere dieta, berez, aldatu egin behar da. Beraz, sentsibilizatu egin behar da, uste okerrak desmuntatzeko. Azterlanaren arabera, hestebeteak eta fianbreak ( % 76,5), gozoak ( % 66) eta freskagarri azukredunak ( % 52,9) asko kontsumitzen dira, eta familien % 49,5ek bakarrik kontsumitzen ditu frutak eta % 42,6k barazkiak egunero.

Funtsezkoa da txiki-txikitatik elikadurari buruzko hezkuntza jasotzea helduaroan elikadura ona aukeratzen eta eskuratzen jakiteko. Ikasketan seme-alabak dituzten familien % 93,8k (Gurutze Gorriak artatzen ditu) jantoki-beka dute, eta horrek lasaitasun ekonomikoa ematen die familiei, eta, gainera, askotariko eta osasuntsu jaten ikasten dute. Gabezia asko dituzten familien kasuan, egunean gutxienez janari oso bat izatea ahalbidetzen du. Behin etxean, familien % 32k bakarrik prestatzen dituzte elikagai freskoak egunero, eta adingabeen ia erdiek ez dute parte hartzen erosketan, menuaren aukeraketan eta elikagaien prestaketan.

Gurutze Gorriaren laguntza

Gurutze Gorriak Espainian egoera oso ahulean dauden 150.000 pertsona baino gehiago artatzen ditu testuinguru horretan, eta elikagaietarako eta oinarrizko beste behar batzuetarako ondasunak eta dirulaguntzak ematen ditu. Gainera, 2021etik aurrera, “Elikadura kontzientea” programa ezartzen du, elikadura-ohitura osasungarriak eta jasangarriak sustatzera bideratutako ekimena. Nutrizioari eta familia-ekonomiari buruzko prestakuntza-tailerretan oinarritutako tresnak eskaintzen ditu programa horrek, eta elikadura kontzientearen eta osasungarriaren kultura sustatzen du.

Programa honetan parte hartzen duten pertsonek elikadura-segurtasun handiagoa eta dietan kalitate eta barietate hobea erakusten dute, eta hori eraginkorra dela erakutsi du, elikagaien segurtasuna % 9 handitzen baita, eta dietaren kalitatea eta barietatea % 6 eta % 9 hobetzen baitira, hurrenez hurren.

Elikagaien segurtasunik eza arazo konplexua da, eta ikuspegi multifazetikoa behar du. Gurutze Gorriak erakutsi du posible dela familien egoera hobetzea, elikagaiak emateaz gain, pertsonak hezten eta ahalduntzen dituzten programa integralen bidez, haien elikadurari buruzko erabaki informatuak hartu ahal izan ditzaten. Gurutze Gorria eredu asistentzialista baten eta pertsonaren duintasuna eta bere osasuna kudeatzeko gaitasuna aitortzen duen ikuspegi baten artean kokatzen da. Erakundeak elikadura egokirako sarbidea bermatzeko lanean jarraitzen du, Garapen Jasangarriko Helburuekin lerrokatuz, bereziki ODS2: Zero gosea. Elikadura kontzientearen estrategia aurrerapauso bat da komunitate ahulenen osasuna eta ongizatea sustatzeko, laguntza-hartzaile pasiboak beren ongizateko agente aktibo bihurtuz. Zuzeneko laguntza eta ohitura osasungarrietako prestakuntza uztartzea funtsezkoa da elikadura-segurtasunik ezari eraginkortasunez heltzeko eta egoera ahulean dauden pertsonen osasuna hobetzeko.

Araban hainbat ekintza garatzen dira ildo horretan. Asteartero, tailerrak egiten dira muturreko ahultasuneko programetan parte hartzen duten pertsonekin. Horietan, elikagai-bonuak emateaz gain, elikadura osasungarrirako jarraibideak ematen dira eta hori errazteko baliabide digitalak ezagutarazten dira. Gainera, Kontsumobideren eskutik, etiketak ulertzen laguntzen da, eta, horrela, jaten dugunaren jakitun izateaz gain, ahalik eta elikadura osasungarriena izateko jarraibideak gomendatzen dira.

Azterlana

Artatutako pertsonen dietaren kalitatea ezagutzeko egin da azterlana, elikagai-taldeen kontsumo-maiztasunaren arabera; gainera, baliabide gutxi izateagatik elikadura osasungarria lortzeko zailtasunak ebaluatu dira eta bi dimentsio horiek pertsonen osasunean duten eragina aztertu da. Hori guztia, pobreziaren eta gizarte-bazterkeriaren arriskuari erantzuteko inplikatutako eragileen datu egiaztatuak emateko.

Inkesta egin da azterlanaren aurreko 12 hilabeteetan (2022ko martxotik 2023ko martxora) Gurutze Gorriaren laguntza eta prestazio ekonomikoak (elikadura, arropa, etxeko hornidura, eskola-materiala…) jaso zituzten pertsonekin. 1.200 pertsonak baino gehiagok parte hartu dute telefono bidezko inkesten bidez.

7 talde fokal antolatu dira azterlan honetarako: bi, Gurutze Gorriko langile tekniko eta boluntarioekin; bi, muturreko kalteberatasun-egoeran dauden erabiltzaileekin; eta hiru, profil desberdinetako erabiltzaileekin (adinekoak, harrera-egoeran daudenak, haurrak, emakumeak…).